कारुण्य कोकिळा/ छोटा पावशा/Grey-bellied Cuckoo

*Grey-bellied Cuckoo* *कारुण्य कोकिळा/ छोटा पावशा* *Grey-bellied Cuckoo* Cacomantis passerinus

Rather small cuckoo of open forests and forest edge. Typical adult is gray all over. Some females are “hepatic” and are ginger-orangish with black barring on the back and on the undersides. Song is a high, fading “ki-keeeer...” often given either very early or very late in the day. Breeds in foothill and montane forests, but migratory individuals typically winter in lowlands.

*Uday Parab*

*Isha Tours*

शिपाई बुलबुल - Red-whiskered Bulbul

 

शिपाई बुलबुल (Red-whiskered Bulbul ) हा पक्षी साधारण २० सें. मी. (८ इं) लांबी,चा आहे. पाठीकडून तपकिरी-बदामी रंगाचा, पोटाकडून पांढरा, डोके काळे, त्यावर मोठा टोकदार, काळा तुरा, डोळ्यांजवळ लाल कल्ले, तसेच गालावर पांढरा पट्टा आणि लाल रंगाचे बूड. नर-मादी दिसायला सारखेच. हा पक्षी लाल बुडाचा बुलबुलसारखा वाटतो मात्र डोक्यावरील मोठा तुरा आणि डोळ्यांजवळ असलेले ठळक लाल आणि पांढरे भाग हा या दोन पक्ष्यांमधील फरक आहे.

फेब्रुवारी ते ऑगस्ट हा काळ या पक्ष्यांचा प्रजनन काळ असून यांचे घरटे द्रोणाच्या आकाराचे असते. घरटे बहुधा एखाद्या झुडपात किंवा बांबूच्या रांजीत असते. तसेच ते कडेकपारीत किंवा एखाद्या ओसाड घराच्या छताला लागून असलेलेही दिसून येते. मादी एकावेळी २ ते ४ अंडी देते. यांची आणि लाल बुडाचा बुलबुलची अंडी साधारण सारखीच दिसतात. पिलांचे संगोपन वगैरे सर्व कामे नर-मादी मिळून करतात.

*Uday Parab*

*Isha Tours*

नवरंग - Indian Pitta

 

नवरंग हा उत्तरेकडील थंडीपासून बचाव करण्यासाठी आपल्या स्थलांतर करत असुन साधारण मे-जुन मध्ये आपल्या कडे त्याचे आगमन होते.

हा पक्षी खूप लाजाळू आहे. दिसायला अतिशय सुंदर, सुरेख आणि रंगीत पक्षी. साधारण बुलबुल इतका. (साधारण १९ सेमी) डोक्यावर फिक्कट तपकिरी-पिवळ्या रंगाचा मुकुट व त्यांच्या मधोमधुन माने कडे जाणारी काळी पट्टी. राखाडी चोच व चोची पासुन निघून डोळ्याच्या आरपार गडद काळी पट्टी माने पर्यंत जाते. तर त्याच्यावरून एक बारीक पांढरी पट्टी व तिच्या खालुन कंठा पर्यंतचा भाग पांढरा. काळ्या रंगाचे आयरेस असलेले गडद तपकिरी डोळे व डोळ्या भोवती राखाडी रिंग आहे, डोळ्या खाली लहानशी पातळ पांढरी रेष. पाठीचा व पंखांचा रंग हिरवा पोपटी त्याच्या पिसांवर फिक्कट तांबडी छटा. पंखाच्या बाजूला फिक्के हिरव्या -निळ्या चमकदार पॅच असुन पांढर्‍या रंगाचा प्याॅच आणी पंखांच्या टोकावर पांढरा लहान प्यॉच उडतांना सहजच दिसतो. छाती व पोटा कडील भाग फिक्कट तपकिरी पिवळ्या रंग व पोटा खालील बुडाकडील भाग केशरी लाल, लहान गोलाकार शेपटी त्यावर काळ्यारंगा वर नळ्या रंग आणि एकदम टोकावर पांढरी बारीक धार.परंतु शेपटी स्पष्टपणे दिसत नाही कारण ती जवळजवळ पंखांनी झाकलेली असते. फिकट गुलाबी रंगाचे रंगाचे लांब व मजबूत पाय आहेत.

आहारामध्ये मुख्यत्वे लहान कीटक, अळ्या, मुंग्या, बीटल, कोळी, गांडुळे, लहान नाकतोडे असल्या कारणाने बर्‍याचदा कीटकां करिता सकाळी संध्याकाळी पानांच्या कचर्‍याच्या भोवताली जमिनीवर थिरकताना अन्न शोधताना दिसतो. तसेच दाट झुडपात दिसतो.
*Uday Parab*

*Isha Tours*

भारद्वाज पक्षी/Greater coucal /crow pheasant

 *भारद्वाज पक्षी* [ *Greater coucal /crow pheasant* -Centropus sinensis ] डोंबकावळ्याच्या आकाराचा असतो.संपुर्ण शरीर रखरखीत काळ्या रंगाच असून त्यावर लाल मतकट विटकरी रंगाचे पंख असलेला हा पक्षी त्याच्या लांबसडक पंख आणि शेपटीमुळे नजरेत भरतो. मोकळ्या माळरानांवर, झाडांवर, मानवी वस्त्यांजवळ सहज वावरणारा हा पक्षी त्याच्या गुंजेसारख्या लाल डोळ्यांमुळे कायम लक्षात रहातो.भारद्वाजाची शेपटी देखील या कुटुंबाच वैशिष्ठ्य दाखवणारी असते. एकावर एक पिसं असलेली ही शेपटी जणू पायऱ्या पायऱ्याच वाटावी अशी असते. कोकणात ’कुक्कुड कोंभा’ म्हणुन ओळखला जाणारा हा पक्षी नर आणि मादी सारखेच दिसतात.

भारद्वाज पक्षाचा आहार त्याला साजेल असाच असतो. मोठे किडेमकोडे, आळ्या, गोगलगाई, विविध सुरवंटे, लहान उंदीर, सरडे खाणारे हे पक्षी अजुन एका गोष्टी साठी प्रसिद्ध आहेत. हे दुसऱ्या लहान पक्षांची अंडी पळवतात नी खाऊन टाकतात.

या दादा पक्षाचा मिलनाचा काळ साधारण पावसाळ्यानंतर समजला जातो. नर मादीच्या मागे मागे फ़िरुन तिला वश करण्याचा प्रयत्न करतो. या “वशिकरणा”साठी तो तिला खाण्याचे पदार्थ भेट म्हणुन देतो जे ती स्विकारते. मिलनाच्या हंगामात नर आणि मादी एकाच जोडीदाराबरोबर संधान साधतात. मिलनानंतर, नर भारद्वाज उंच झाडावर, कपाच्या आकाराचे घरटे साधारण ५ ते ८ दिवसात बनवतो. या घरट्यासाठी, तो बांबूच्या पानांचा, सुकलेल्या वेलीचे तुकडे आणि काटक्या वापरतो. हे घरटे तयार झाल्यावर मादी त्यात ३ ते ५ अंडी घालते. साधारण १५ ते १६ दिवसांत यातून पिल्ले बाहेर येतात. अंडी व पिल्लांच्या संगोपनाची जबाबदारी दोन्ही पालक पार पाडतात हे खास. असा हा भारद्वाज त्याच्या ओरडण्यासाठी प्रसिद्ध आहे. कूप कूप असा धीर गंभीर आवाज अनेकदा सकाळच्या पारी किंवा उतरत्या संध्याकाळी ऐकायला येतो. हाच तो भारद्वाजाचा आवाज. एका वेळेस साधारण ३/४ पासून १५/२० वेळा हा आवाज भारद्वाज काढतो. संपुर्ण भारतात सापडणारा हा पक्षी अनेकदा जमिनीवर उड्या मारताना दिसतो याचं कारण याच्या फ़्लाईट्स म्हणजेच भराऱ्या फ़ार तिव्र नसतात. नर मादी म्हणजे जोडीजोडीने फ़िरणारे भारद्वाज अनेकदा आपण पहातो. याला आपल्याकडे शुभशकुन समजतात तर उत्तरेकडे अनेक ठिकाणी अशुभ समजतात. आता हा कूप कूप आवाज आल्यावर समजा की तुमच्या जवळपास भारद्वाज असणार*
*Uday Parab*

*Isha Tours*